Wstęp

Klimatyzacja jest procesem wymiany powietrza w pomieszczeniach, mającym na celu utrzymywanie zadanych warunków klimatycznych, tj. odpowiedniego zakresu temperatur oraz wilgotności powietrza, zapewniających dogodne warunki pracy oraz funkcjonowania człowieka (warunki komfortu) lub też optymalne warunki dla danego procesu przemysłowego (np. w przemyśle elektronicznym).

Budowa klimatyzatorów split

Klimatyzatory „split” składają się z dwóch odrębnych jednostek – wewnętrznej oraz zewnętrznej. Jednostka wewnętrzna potocznie nazywana parownikiem składa się z wymiennika ciepła i wentylatora nadmuchowego oraz elektroniki sterującej. Panel czołowy, który zwykle rzuca się nam w oczy to tzw. grill i zazwyczaj widać na nim nazwę klimatyzatora.

Jednostka zewnętrzna zwana skraplaczem z reguły znajduje się na zewnątrz klimatyzowanego pomieszczenia i tworzy ją sprężarka, wentylator, skraplacz, zawór rozprężny oraz moduły elektryczne sterujące pracą sprężarki i wentylatora. Podstawową zaletą klimatyzatorów typu split jest cicha praca, wszystko bowiem co najgłośniejsze znajduje się poza klimatyzowanym pomieszczeniem.

Bardziej rozbudowanym systemem klimatyzacji jest tzw. multi-split, gdzie do jednej jednostki zewnętrznej podłączonych jest kilka urządzeń wewnętrznych. Najbardziej natomiast zaawansowanymi technologicznie układami klimatyzacji są systemy VRF ((Variable Refrigerant Flow) – montowane w domach jednorodzinnych, biurach oraz innych miejscach użyteczności publicznej. W tego rodzaju układach do jednej jednostki zewnętrznej można podłączyć nawet kilkadziesiąt jednostek wewnętrznych.

Klimatyzacja – zasada działania

Podstawowa zasada działania klimatyzacji polega na pobraniu ciepła z jednego miejsca i oddaniu go w drugie miejsce. Parownik oraz skraplacz połączone są rurami miedzianymi w izolacji termicznej. W zamkniętym obiegu parownika i skraplacza przepływa czynnik chłodniczy i to on odbiera ciepło z jednej jednostki, oddając je drugiej. We obecnych klimatyzatorach występują dwa ekologiczne czynniki chłodnicze: R410A i R407C. Poprzez parownik (jednostka wewnętrzna) powietrze oddaje ciepło czynnikowi chłodniczemu, tj. ogrzewa czynnik chłodniczy przepływający przez parownik. W skraplaczu (jednostka zewnętrzna) ciepło przejmowane jest z czynnika i zostaje on schłodzony. Znajdująca się w jednostce zewnętrznej sprężarka zasysa z parownika, poprzez przewód ssawny, czynnik chłodniczy w postaci pary, a następnie spręża go i dostarcza do skraplacza. Sprężanie czynnika skutkuje wzrostem temperatury oraz ciśnienia w układzie – na tyle dużym, że pobrane z parownika ciepło może zostać oddane do skraplacza.

W sprężarce sprężone pary czynnika chłodniczego osiągają temperaturę niemal 100°C. W kolejnym etapie czynnik chłodniczy ulega skropleniu, po czym zgromadzony zostaje w zbiorniku odwadniacza i osuszony.

Układ klimatyzacji i krążący w nim czynnik chłodniczy razem z olejem muszą być nadzwyczaj czyste i pozbawione wilgoci, która doprowadzić może do korozji i uszkodzenia sprężarki.

W czasie gdy się chłodzimy, na wymienniku wykrapla się kondensat (skroplina) i jego krople spływają z wymiennika na tacę skroplin a dalej, grawitacyjnie, rurką skroplin wypływają na zewnątrz (np. do rynny czy na trawę). Niekiedy nie ma możliwości grawitacyjnego odprowadzenia skroplin (czyli swobodnego ich spłynięcia). W takiej sytuacji należy zainstalować pompkę skroplin, która wypchnie nam kondensat nawet do kilkudziesięciu metrów w pionie i poziomie. Wadą pompek skroplin jest niestety ich zawodność.

Popularnym rodzajem klimatyzatorów stały się ostatnio pompy ciepła czyli klimatyzatory, która nie tylko chłodzą, ale może również odgrzewać powietrze.

Czyszczenie, odkażanie i konserwacja klimatyzacji

Klimatyzatory, podobnie jak wiele innych maszyn, urządzeń czy innych nowoczesnych instalacji technologicznych, w razie awarii lub uszkodzenia mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia. Mogą narazić właściciela czy inwestora na straty w wyniku zniszczenia lub braku obsługi technicznej. Z tego względu większość urządzeń technicznych podlegać powinna okresowym przeglądom serwisowym, mającym na celu zapewnienie możliwie najlepszego ich działania oraz wydłużenia żywotności urządzeń. Oznaką natychmiastowej konieczności dokonania przeglądu klimatyzatora jest wydobywająca się z niego nieprzyjemna woń. W takim przypadku mamy do czynienia z pleśnią lub wirusem.

Osoby przebywające w klimatyzowanych pomieszczeniach i wdychając powietrze narażone są na różnorodne choroby. W układach klimatyzacji najczęściej spotykanymi bakteriami są: Legionella pneumophila, Gronkowiec złocisty (Staphylococcus Ureus), Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas Aeruginosa), Pałeczka okrężnicy (Escherichia Coli) oraz Paciorkowiec kałowy (Enterococcus Hirae). Często pojawiają się także grzyby: Kropidlak czarny (Aspergillus Niger) oraz Candida Albicans. Odnotowano już w Polsce śmiertelne przypadki zakażenia tymi bakteriami. Dlatego regularne przeglądy i serwis urządzeń klimatyzacyjnych jest tak ważny.

Kompleksowej obsłudze konserwacyjnej podlegać powinny wymienniki ciepła, przez które przepływa powietrze razem z pyłem,  kurzem oraz wszystkim co się w nim znajduje. Elementem, na który powietrze natrafia w pierwszej kolejności jest filtr. W popularnych urządzeniach jest to z reguły filtr elektrostatyczny wielokrotnego użycia, powleczony cienką plastikową siateczką. Należy go myć pod bieżącą wodą z mydłem a następnie spłukać środkiem bakteriobójczym. W nowszych urządzeniach można spotkać także filtr plazmowy. Ponadto w wielu urządzeniach stosowane są filtry jednorazowe, które należy wymieniać zgodnie z zaleceniami producenta. Miejscem najbardziej sprzyjającym rozwojowi bakterii, grzybów i wirusów jest – umieszczona pod wymiennikiem – taca skroplin. Stała wilgoć oraz wysoka temperatura to idealne warunki dla rozwoju wszelkiego rodzaju drobnoustrojów. Dlatego też ten taca skroplin musi zostać bardzo dokładnie wymyta środkiem grzybobójczym. Dezynfekcję parownika rozpoczynamy od góry wymiennika, stopniowo spłukując wymiennik aż po sam dół. Preparat chemiczny natychmiast niszczy pleśń, wirusy oraz grzyby. Całość spływa z góry wymiennika poprzez lamele, dociera do tacy skroplin a następnie spływa przez rurkę odprowadzającą skropliny – po drodze dokładnie dezynfekując i wypłukując bakterie. W pomieszczeniach narażonych na większe zapylenie powietrza lub dużą wilgoć, jak np. kuchnie, kwiaciarnie, pomieszczenia fax copy itp. samo spłukanie wymiennika i tacy nie wystarczy, może w nich bowiem zalegać szlam i muł, tworzący się z połączenia wilgoci i kurzu.

W takiej sytuacji trzeba wymontować tacę i wszystko dokładnie wymyć i wypłukać gorącą wodą pod dużym ciśnieniem, a następnie spłukać preparatem grzybobójczym. Przy ponownym montażu tacy można w niej umieścić specjalną bakteriobójczą kostkę, która rozpuszczając się w wodzie wydziela substancje grzybobójcze. Kostka taka wystarcza przeciętnie na kilka tygodni.

Innym miejscem w którym również mogą rozwijać się bakterie jest wentylator nadmuchowy parownika. Nie jest jednak normą, spotkać można urządzenia, których wentylatory po kilkunastu latach działania są czyste i nie wymagają czyszczenia. Zdarza się też tak, że użytkownik zgłasza awarię klimatyzatora, który przestaje chodzić. Okazuje się, że wentylator nadmuchowy jest tak zapchany, że konieczne staje się rozebranie urządzenia i wyjęcie wentylatora bo niemożliwe jest oczyszczenie go w urządzeniu.

Okresowym przeglądom i czyszczeniu podlega także skraplacz. W tym przypadku trzeba zwrócić szczególną uwagę na chłodnicę. Wentylator, ochładzając przepływający czynnik chłodniczy przez chłodnicę zasysa powietrze. Nie jest ono w żaden sposób filtrowane a co gorsza – wraz z powietrzem do chłodnicy dostają się pyłki, kurz, liście, piasek oraz wszystko to co znajduje się w otoczeniu skraplacza. Skraplacze montowane na dachu nie ulegają aż tak silnemu zanieczyszczeniu. Najgorsze warunki pracy dla skraplacza występują w przypadku montażu na dole budynku, pod balkonami, przy drzewach. Preparaty chemiczne czyszcząco-myjące, przeznaczone do skraplaczy nie muszą zawierać w składzie środków dezynfekujących, zawierają natomiast środki na bazie zasad czy kwasów. Po spryskaniu chłodnicy, po paru minutach obserwować możemy tworzącą się pianę, która rozpuszcza i eliminuje istniejące zanieczyszczenia. Pianę spłukujemy następnie bieżąca wodą pod ciśnieniem. Ze względu na agresywność środków chemicznych przeznaczonych do skraplaczy zalecane jest używanie okularów ochronnych oraz jednorazowych gumowych  rękawic.

Najgorszym okresem dla klimatyzatora zewnętrznego jest przełom kwietnia i maja. W tym okresie ma miejsce pylenie topoli i można obserwować pęczki miękkiego, śnieżnobiałego puchu, roznoszonego przez wiatr. Jeśli klimatyzator zamontowany został w pobliżu topoli, puch ten może skutecznie go zapchać, tworząc na chłodnicy warstwę „koca”.

Po zakończeniu prac czysto chemicznych wskazane będzie doprowadzenie urządzenia do stanu fabrycznego poprzez nabłyszczenie lakierowanych powierzchni. Należy myć je delikatnymi środkami, nie wchodzącymi w reakcję z powłokami plastikowymi ani metalowymi.

Gdy urządzenia są już czyste można przystąpić do sprawdzenia parametrów chłodniczych – pomiaru temperatur nadmuchowych, pomiaru poboru energii, a w razie wystąpienia nieprawidłowych odczytów, sprawdzenia ciśnienia pracy. Tej czynności nie zaleca się wykonywać przy każdym przeglądzie, ponieważ po kilku czy kilkunastu próbach zaworek serwisowy może ulec uszkodzeniu, w efekcie czego może nastąpić rozszczelnienie układu chłodniczego.

Producenci klimatyzacji zazwyczaj zalecają wykonywanie przeglądów co najmniej dwa razy w roku – na wiosnę oraz jesień. Można jednak spotkać użytkowników klimatyzacji, którzy swoje urządzenia serwisują znacznie częściej.

Preparaty chemiczne

Hurtownie chłodniczo-klimatyzacyjne oraz specjalistyczne sklepy oferują do nabycia różnego rodzaju preparaty chemiczne do wykonywania usług serwisowych przy przeglądach urządzeń klimatyzacyjnych.Istnieje spora gama środków o działaniu czyszczącym, dezynfekującym, odtłuszczającym, bakteriobójczym, pleśniobójczym, grzybobójczym, środków odświeżających powietrze czy rozpuszczających osady kamienia. Niektóre z nich po użyciu wymagają spłukania wodą, podczas gdy inne umożliwiają uruchomienie klimatyzatora już po kilku minutach, bez spłukiwania. Preparaty dostępne są w różnych opakowaniach, od 1-litrowych, gotowych do użycia środków aż po koncentraty w butlach od 5 do 20 a nawet więcej litrów pojemności.

 
Wszystkie preparaty chemiczne muszą posiadać atest PZH. Informuje on konsumentów, że produkt został przez ekspertów PZH oceniony pod kątem składu chemicznego i nie posiada negatywnego oddziaływania na zdrowie użytkowników. A bezpieczeństwo produktu jest dla konsumentów sprawą kluczową.

Preparaty czyszczące i dezynfekujące stosowane są do powierzchni wymienników ciepła, filtrów powietrza a także innych elementów instalacji. Usuwają brud, oleje, okopcenia, naloty, rdzę, pozostałości owadów oraz inne zabrudzenia z lameli i rur  parowników oraz skraplaczy, kanałów wentylacyjnych, tac ociekowych, pomp ciepła i innych. Rozjaśniają i nabłyszczają zmatowione powierzchnie. Pozwalają skutecznie pozbyć się osadów tłuszczów kuchennych z wymienników ciepła oraz nalotów tytoniowych z filtrów powietrza. Nie prowadzą do korozji czyszczonych elementów i podlegają naturalnej biodegradacji. Przywracają pierwotną wydajność chłodniczą wymienników oraz zabezpieczają przed awarią urządzeń. Posiadają właściwości dezodoryzujące i dezynfekujące, niszcząc bakterie, grzyby, pleśń i inne drobnoustroje.

Na koniec

Wszyscy wiemy jak przydatnym urządzeniem staje się klimatyzacja w upalne dni. Aby jednak móc cieszyć się przyjemnym i zdrowym chłodem należy zdać sobie sprawę z tego, że – tak jak my wymagamy od klimatyzatora sprawnego i efektywnego działania – tak klimatyzator wymaga od nas opieki serwisowej. Wykonanie przeglądu zajmuje przeciętnie około 45 minut. Koszt jednorazowego przeglądu – zależnie od modelu i wielkości klimatyzatora – mieści się natomiast w przedziale 150-300 zł. Czy to tak duża kwota jeśli chodzi o nasze zdrowie? Pozwolimy naszym czytelnikom w spokoju nad tym się zastanowić, a tymczasem życzymy miłego chłodu w upalne dni.